یادگیری معکوس چیست و چه مزایایی دارد؟
یکی از اصطلاحاتی که این روزها در حوزه آموزش زیاد با آن مواجه می‌شویم، بحث یادگیری معکوس (flipped Learning) است.
یادگیری معکوس یا تدریس معکوس که از آن با عنوان کلاس معکوس هم یاد می‌شود، موضوعی است که طی سال‌های اخیر مطرح شده‌است. در دهه گذشته،
این روش آموزشی با تغییرات اساسیِ صورت گرفته در امر آموزش بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
یادگیری معکوس از جمله روش‌های نوین و مدرنی است که بر ویژگی‌های روانشناختی انسان مبتنی بوده و به همین علت با روش‌های سنتی آموزش تفاوت‌های زیادی دارد.
در این نوشتار قصد داریم در رابطه با این متد جدید آموزشی و آثار مثبتی که به همراه دارد صحبت کنیم. بنابراین اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که از روش‌های جدید آموزشی استقبال می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم که تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
یادگیری معکوس چیست و چطور پایه‌گذاری شد؟
بگذارید برای ملموس‌تر شدن این موضوع، همین ابتدای کار به سراغ یادگیری برنامهنویسی برویم و مثال‌هایمان را با این موضوع که احتمالا برای مخاطبین این مقاله ملموس‌تر است پیش ببریم.
یکی از مشکلاتی که همیشه در حوزه آموزش و یادگیری وجود داشته، بحث عدم تمرکز دانش‌آموزان است. این موضوع از دوران ابتدایی تا سال‌های بالاتر می‌تواند برای دانش‌آموزان مشکل‌ساز باشد.
مثلا در یک کلاس برنامهنویسی ممکن است زمانی که استاد شروع به آموزش می‌کند، همان ابتدای کار بسیاری از توجهات به سمت وی باشد اما کمی که جلوتر می‌رویم برخی‌ها به دلایل مختلف تمرکز خود را از دست داده و به خوبی با استاد پیش نمی‌روند.
همین از دست دادن تمرکز، عاملی مهم و تاثیرگذار در بسیاری از مشکلات آموزشی است. اما چطور می توان تمرکز را تقویت کرد؟
یکی از اصلی ترین راهکارهایی که می تواند باعث جلب توجه و تمرکز دانش‌آموزان و فراگیران شود، انجام پیش مطالعه پیش از شروع تدریس است.
تصور کنید که پیش از شروع کلاس نگاهی دقیق به مطالب جدید انداخته‌اید، زمانی که استاد شروع به تدریس همان مطالب می‌کند، مطمئنا توجه شما به میزان زیادی همراه با استاد بوده و به همین علت می‌بینید که مطلب را به سادگی و با جزئیات فراوان یاد گرفته‌اید.
علت این امر آن است که پیش از این یک بار مطلب را مرور کرده و در مواجهه با مباحث و مسائل مطرح شده به نحوی ذهنتان درگیر و سوالاتی برایتان ایجاد شده‌است.
حالا زمانی که در کلاس به جواب سوالاتتان می‌رسید، دریافت مطالب برایتان کاری ساده‌تر خواهد بود.
یادگیری معکوس یا همان تدریس معکوس دقیقا بر اساس همین روش پایه‌گذاری شده است. با این تفاوت که دانش‌آموزان به جای یادگیری مطالب در کلاس درس، این کار را در خانه و توسط منابعی که به آنها معرفی می‌شود، انجام خواهندداد.
بهترین نمونه تدریس یادگیری معکوس را می‌توان در برخی از بوت‌کمپ‌های حرفه‌ای برنامهنویسی مشاهده کرد.
مطالب مرتبط: بوت کمپ برنامه نویسی مکتب شریف بهترین روش یادگیری برنامه نویسی
در یادگیری معکوس کلاس درس چه جایگاهی خواهد داشت؟
شاید با توضیحاتی که تا به این‌جا ارائه شد، این سوال برایتان مطرح شود که در روش تدریس معکوس، کلاس درس چه جایگاهی خواهدداشت؟
بعد از این‌که دانش‌آموزان مطالب را به صورت خودآموز فراگرفتند نوبت به حل مسائل و رفع اشکالات در کلاس درس می‌رسد.
در آموزش معکوس، دیگر محوریت کلاس با معلم و استاد نبوده و این خود دانش‌آموزان هستند که بایستی با مطالعه منابع مختلف مباحث را یاد بگیرند و در فعالیت‌های گروهی اقدام به حل مسائل کنند.
در واقع در این روش استاد و معلم، به عنوان یک راهنما دانش‌آموزان را همراهی خواهندکرد تا از پس حل مسائل و موضوعات برآیند.
هدف از یادگیری معکوس چیست؟
به طور کلی بایستی بگوییم هدف از به‌کارگیری روش یادگیری معکوس، افزایش همکاری دانش‌آموزان و دانشجویان با کلاس و استاد است. از طرف دیگر استفاده از این روش باعث یادگیری عمیق‌تر مفاهیم و موضوعات درسی توسط فراگیران خواهد شد.
به همین خاطر در حال حاضر، از این متد در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان استفاده می‌شود.
مطالب مرتبط: مناسب ترین سن برای یادگیری برنامه نویسی چه زمانیست؟
یادگیری معکوس چه مزایایی دارد؟
تا به این‌جا متوجه شدیم که روش یادگیری معکوس و یا تدریس معکوس چیست. در ادامه به مزایای این روش نوین آموزشی نگاهی خواهیم داشت.
مدیریت زمان
در کلاس درس زمانی که آموزش به شیوه سنتی انجام می‌شود، دانش آموزان ناچارند که خودشان را با سرعت تدریس استاد و مربی هماهنگ کنند. در حالیکه در روش تدریس معکوس این خود دانش‌آموز است که سرعت و مدت زمان یادگیری را مشخص می‌کند.
به عنوان مثال برای یادگیری برنامهنویسی، زمانی‌که فراگیران در حال مطالعه منابع هستند، ممکن است برخی از آنها با سرعتی بیشتر و برخی با سرعتی کمتر مطالب را بیاموزند؛ اما در نهایت آموزش برای هر دو گروه به شیوه‌ای مطلوب محقق خواهد شد.
تقویت استقلال
در روش یادگیری معکوس اگرچه دانش‌آموز و فراگیر برای حل مسئله به همکاری تیمی و حضور استاد نیاز خواهد داشت، اما به مرور می‌آموزد که بدون حضور استاد می‌تواند مطالب را فرا گرفته و تنها برای رفع ایرادات متکی به حضور مربیست.
تقویت حس همکاری
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که حتی در میان افراد باتجربه هم به چشم می‌خورد، عدم توانایی انجام کار تیمی و گروهیست.این درحالیست که توانایی کار تیمی به عنوان یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها برای جذب نیرو در شرکت‌های بزرگ دنیا به شمار می‌آید.
به عنوان مثال، زمانی که شما به عنوان یک برنامه‌نویس در ادارات و مجموعه‌های مختلف مشغول به کار می‌شوید، چاره ای جز کار کردن در کنار یک تیم نخواهید داشت. حالا تصور کنید اگر در این حوزه فاقد توانمندی لازم باشید، با چه چالش‌هایی مواجه خواهید شد؟
بسیاری از بزرگترین سایت‌های مرجع برنامهنویسی بر مبنای تعامل برنامه‌نویسان با یکدیگر بنا شده و مادامی که فردی قدرت تعامل، همکاری و یا انجام کار تیمی را نداشته باشد نمی‌تواند از پس چالش‌های مختلف برنامهنویسی برآید.
یکی از کلیدی‌ترین مزایای روش یادگیری معکوس، تقویت حس همکاریست. چراکه به هنگام حل مسائل در کلاس درس، این کار به شیوه گروهی و با همکاری همه فراگیران صورت می‌پذیرد.
درک بهتر و کامل‌تر مفاهیم و مطالب
همانطور که پیش از این هم گفته بودیم، مطالعه مطالب پیش از شروع کلاس، ممکن است دانش آموزان را با چالش‌ها و ابهاماتی مواجه سازد.
در چنین شرایطی وقتی در کلاس درس، در رابطه با این مطالب و مفاهیم توضیحاتی ارائه می‌شود، درک بهتر و عمیق‌تری از سوی دانش‌آموزان و فراگیران اتفاق خواهد افتاد.
تقویت حس مسئولیت‌پذیری
یادگیری مطالب و مفاهیم در روش یادگیری معکوس یا تدریس معکوس، بر فعالیت گروهی استوار است.
هریک از اعضای گروه نقش و مسئولیت‌های خاصی را بر عهده داشته و بایستی قبل از حضور در کلاس، با مطالعه و یادگیریِ مطالب، آمادگی لازم را به دست آورده باشد.
این‌که فراگیران در هر فرصت خود را ملزم به مطالعه و یادگیری بدانند تا بتوانند از پس مسئولیتی که بر عهده‌شان سپرده شده برآیند، به مرور باعث تقویت حس مسئولیت‌پذیری‌شان خواهد شد.
معایب روش تدریس معکوس
در کنار مزایای مطرح شده، تنها ایرادی که می‌توان از این متد آموزشی گرفت، عدم امکان سازگاری با تمامی فراگیران است.
بسیارند فراگیرانی که در سنین مختلف، برای یادگیری هر موضوعی نیاز مبرم به حضور مستقیم استاد و آموزش‌های او دارند. بنابراین روش یادگیری معکوس در عمل برای این گروه از افراد، مزایای خاصی را به همراه ندارد.
مطالب مرتبط: ۱۰ مهارت فنی که هر برنامه نویس وب باید بداند
سخن پایانی
یادگیری معکوس یا تدریس معکوس یکی از متدهای نوین آموزشی است که می‌تواند تاثیر بسزایی در بالا بردن کیفیت آموزش و همچنین یادگیری عمیق‌تر مطالب داشته باشد. امروزه در بسیاری از کشورهای جهان برای آموزش علوم کاربردی نظیر برنامهنویسی از این متد استفاده شده و نتایج به دست آمده حاکی از تاثیرات مثبت این روش آموزشیست.
اگر در ابتدای مسیر یادگیری برنامهنویسی هستید، پیشنهاد می‌کنیم در ادامه، مقاله راهکارهای مفید برای یادگیری سریعتر برنامه نویسی را نیز مطالعه کنید.